Historia na Utamaduni wa Kabila la Waha
Na Mapuli Kitina Misalaba
Kabila la Waha linapatikana kaskazini magharibi mwa Tanzania, hasa katika Mkoa wa Kigoma, Wilaya ya Kasulu, Kibondo, na Buhigwe. Waha wanajulikana kwa utamaduni wao wa kipekee, lugha yao ya Kiha, na historia yao ambayo inahusiana kwa karibu na maeneo ya magharibi mwa Tanzania.
Historia ya Waha
Waha wanaamini kwamba mababu zao walitokea kwenye maeneo ya Kongo ya leo. Wakati wa kuhamahama kwa jamii za Kibantu, Waha walihamia maeneo ya Kigoma kwa awamu mbalimbali. Kabla ya ukoloni wa Wajerumani na baadaye Waingereza, Waha walikuwa na mifumo yao ya jadi ya utawala, ikiwa ni pamoja na machifu waliokuwa wakiongoza jamii zao.
Wakati wa ukoloni, Kigoma ilikuwa kituo muhimu kwa reli ya kati inayounganisha Tanzania na nchi za jirani, na eneo hilo lilishuhudia ukuaji wa haraka wa kibiashara na kiuchumi. Hata hivyo, jamii ya Waha iliendelea kudumisha mila na desturi zao licha ya mwingiliano wa nje.
Utamaduni wa Waha
Utamaduni wa Waha unajikita katika familia, heshima kwa wakubwa, na urithi wa mila za kimila zinazohusiana na kilimo, ufugaji, na imani za jadi.
1. Lugha: Waha huzungumza lugha ya Kiha, ambayo ni mojawapo ya lugha za Kibantu. Lugha hii inachangia katika kuimarisha utambulisho wa kitamaduni wa Waha, na imeendelea kuzungumzwa licha ya mwingiliano na lugha zingine kama Kiswahili.
2. Kilimo: Waha ni wakulima wazuri. Zao kuu la chakula ni mahindi, mihogo, ndizi, na maharage. Pia wanajihusisha na ufugaji wa ng'ombe, mbuzi, na kondoo. Kilimo cha Waha kinahusisha matumizi ya nyenzo za asili na zana za jadi.
3. Imani za Jadi: Kama ilivyo kwa makabila mengine ya Kiafrika, Waha walikuwa na imani za jadi kabla ya ujio wa dini za kigeni kama Ukristo na Uislamu. Walikuwa na imani katika mizimu na waliamini kwamba roho za mababu zao zinawaongoza na kuwalinda.
4. Nyumba za Asili: Nyumba za jadi za Waha zinajulikana kwa mtindo wa tembe, ambazo zinajengwa kwa udongo na kuezekwa kwa nyasi au mabati. Ujenzi wa nyumba hizi unafuata mila za kale, na bado unaweza kuonekana katika maeneo ya vijijini.
5. Mila za Ndoa: Ndoa katika jamii ya Waha ni tukio la kijamii linalohusisha familia nzima. Zipo desturi za kutoa mahari kama ishara ya heshima kwa familia ya binti, na sherehe za harusi ni za muda mrefu zikiwa na nyimbo, ngoma, na burudani.
6. Sanaa na Muziki: Ngoma za Waha kama vile mdukule na mganda ni maarufu, na huchezwa katika sherehe mbalimbali, ikiwa ni pamoja na harusi na sherehe za kitamaduni. Pia, Waha wanajulikana kwa sanaa ya ufinyanzi na ususi wa vikapu.
Mabadiliko ya Kisasa
Kama ilivyo kwa makabila mengine, utamaduni wa Waha umeanza kubadilika kutokana na maendeleo ya kisasa. Waha wengi sasa wanaishi mijini na wanahusishwa zaidi na shughuli za kisasa kama biashara na ajira katika sekta mbalimbali. Hata hivyo, bado wanaendelea kudumisha baadhi ya mila zao, hasa katika maeneo ya vijijini.
0 Comments