Na Mapuli Kitina Misalaba
Katika maeneo mengi ya vijijini Mkoani Shinyanga,
wanawake ni nguzo muhimu katika shughuli za kiuchumi na maendeleo ya familia, hata
hivyo changamoto kubwa inayowakabili ni utegemezi wa nishati duni ya kupikia,
kama vile kuni na mkaa, ambayo si tu kwamba inawaweka katika mazingira
hatarishi kiafya bali pia inawanyima muda na fursa za kushiriki katika shughuli
za uzalishaji.
Matumizi ya nishati safi ya kupikia, kama gesi ya
kupikia (LPG), majiko ya umeme, au majiko yenye ufanisi wa hali ya juu,
yameleta mapinduzi makubwa katika maisha ya wanawake wa vijijini, yakiimarisha
hali yao ya kiuchumi, afya, na ustawi wa jamii kwa ujumla.
1. Ufanisi wa Muda: Kuweka Msingi wa Maendeleo ya
Kiuchumi
Katika vijiji vingi, wanawake wanatumia muda mwingi
kutafuta kuni kwa ajili ya kupikia, kazi hii huchukua saa nyingi kila siku na
kwa wengi inakuwa ni shughuli ya kila siku ambayo inawazuia kushiriki kwenye
shughuli za kiuchumi kama kilimo, biashara, na uzalishaji wa bidhaa za mikono.
Kulingana na utafiti uliofanywa na Shirika la Umoja
wa Mataifa linaloshughulika na Wanawake (UN Women), wanawake katika
baadhi ya maeneo ya vijijini nchini Tanzania hutumia wastani wa saa 3 hadi 5
kwa siku kutafuta kuni ambapo Muda huo unatumiwa kwa kazi ya kutafuta kuni ungeweza
kutumika kwa uzalishaji wa bidhaa za biashara, kilimo, au hata kujishughulisha
na shughuli za elimu.
Kwa kutumia nishati safi ya kupikia, wanawake hawa
wanaokoa muda mwingi ambao wangeutumia kwenye shughuli za kutafuta kuni na
kupika kwa muda mrefu kwa kutumia majiko duni.
Hii inawapa nafasi ya kujihusisha zaidi na kazi za
kiuchumi kama vile kuuza bidhaa sokoni, kushiriki katika vikundi vya kujiinua
kiuchumi (VICOBA), au hata kuongeza uzalishaji wa mazao yao ya kilimo.
Kwa mfano, katika kijiji cha Idahina Halmashauri ya
Wilaya ya Ushetu Mkoani Shinyanga, baada ya kuanzishwa kwa mradi wa majiko ya
gesi kupitia Shirika la Tanzania Renewable Energy Association (TAREA),
wanawake waliweza kuanzisha miradi ya usindikaji wa mazao ya kilimo kama vile
unga wa mahindi, jambo ambalo limeongeza kipato cha familia zao.
2. Kuboresha Afya: Kupunguza Gharama za Matibabu na
Kuwekeza katika Maendeleo
Moshi unaotokana na kuni na mkaa ni mojawapo ya
sababu kuu za magonjwa ya mfumo wa kupumua, magonjwa ya macho, na athari
zingine za kiafya zinazowakabili wanawake na watoto.
Moshi huo una chembechembe ndogo ambazo, endapo
zitavutwa kwa muda mrefu, zinaweza kusababisha magonjwa sugu kama pumu,
nimonia, na hata saratani ya mapafu.
Wanawake wengi vijijini katika Mkoa wa Shinyanga,
ambao ndio watumiaji wakuu wa majiko haya duni, wamekuwa wahanga wa magonjwa
hayo, jambo ambalo linaathiri uwezo wao wa kufanya kazi na kushiriki kikamilifu
katika shughuli za kiuchumi.
Kupunguza moshi kupitia matumizi ya nishati safi ya
kupikia kunaboresha afya ya wanawake hawa na watoto wao, na hivyo kupunguza
gharama za matibabu.
Gharama zinazookolewa kwa kutotibiwa magonjwa haya
zinaweza kuingizwa kwenye shughuli za maendeleo, kama vile kulipia ada za shule
za watoto au kuwekeza katika biashara ndogo ndogo kwa mfano, utafiti uliofanywa
na Chuo Kikuu cha Kilimo cha Sokoine (SUA) mwaka 2022 unaonyesha kuwa matumizi
ya gesi ya kupikia katika familia za vijijini yamepunguza kwa asilimia 35
gharama za matibabu zinazotokana na magonjwa yanayosababishwa na moshi wa kuni
na mkaa.
3. Kupunguza Utegemezi wa Nishati Duni na Kupanua
Fursa za Biashara
Wanawake vijijini mara nyingi wanakabiliwa na
changamoto za kiuchumi kutokana na utegemezi wao wa nishati duni kuni na mkaa
si tu vinawafanya kuwa watumwa wa mazingira, bali pia vinawazuia kushiriki
katika maendeleo ya kisasa ya kijamii na kiuchumi.
Matumizi ya nishati safi yanawapa wanawake fursa ya
kubadili mtazamo wao na kuangazia zaidi fursa za biashara na uzalishaji wa
mali.
Kwa mfano, wanawake wengi ambao wamekuwa wakitegemea
kuuza kuni kama chanzo cha kipato sasa wanapata fursa ya kubadili shughuli zao
na kuingia kwenye biashara nyingine zinazotumia nishati safi kama vile
usindikaji wa chakula kwa kutumia majiko ya gesi au umeme.
Mradi wa Solar Sister nchini Tanzania, ambao
unawawezesha wanawake vijijini kuuza vifaa vya nishati safi kama vile majiko ya
gesi na sola, umeweza kubadilisha maisha ya wanawake wengi.
Kupitia mradi huo, wanawake hawa wanapata kipato
zaidi kwa kuuza bidhaa hizo, huku wakiwaelimisha wengine juu ya faida za
nishati safi.
4. Kuokoa Mazingira na Kuchangia Mipango ya
Maendeleo Endelevu
Matumizi ya kuni na mkaa yamechangia kwa kiasi
kikubwa katika uharibifu wa mazingira kutokana na ukataji wa miti ovyo.
Uharibifu huu wa mazingira umekuwa ukisababisha
mmomonyoko wa udongo, kupungua kwa rutuba ya ardhi, na hata kuathiri mzunguko
wa mvua, hali inayowafanya wanawake vijijini kuwa wahanga wa athari za
mabadiliko ya tabianchi.
Nishati safi kama gesi na umeme inasaidia kupunguza
utegemezi wa kuni na hivyo kuchangia katika uhifadhi wa misitu na mazingira.
Baadhi ya Wanawake vijijini wamekuwa mstari wa mbele
katika kuhamasisha matumizi ya nishati safi kupitia miradi mbalimbali ya
mazingira.
Kwa mfano, katika kijiji cha Nyankende, kikundi cha
wanawake kilianzisha mradi wa kupanda miti baada ya kuanza kutumia majiko ya
gesi hii imechangia katika uhifadhi wa mazingira na kuifanya jamii kuwa sehemu
salama kwa vizazi vijavyo.
Aidha, wanawake hawa wanatumia nafasi hiyo kuwekeza
katika biashara ya upandaji na uuzaji wa miti, jambo ambalo linachangia katika
kuongeza kipato chao.
5. Kuimarisha Kipato na Kujenga Ujasiriamali
Nishati safi ya kupikia pia inachangia moja kwa moja
katika kuimarisha kipato cha wanawake wa vijijini kupitia ujasiriamali ambapo wanawake
wanapokuwa na muda wa ziada kutokana na kupunguza kazi za kutafuta kuni au
kutumia muda mwingi kupika, wanapata fursa ya kuanzisha biashara ndogo ndogo au
kushiriki katika vikundi vya ujasiriamali.
Vikundi kama VICOBA vimekuwa njia nzuri ya
kuwawezesha wanawake vijijini kuwekeza katika miradi ya kiuchumi inayowasaidia
kuongeza kipato chao.
Kwa mfano, wanawake wanaotumia majiko ya gesi Wilaya
ya Kahama wameanzisha vikundi vya ujasiriamali vya kuchoma chakula kama
maandazi, chapati, na vitafunwa vingine ambavyo huuzwa katika masoko ya
vijijini.
Hali hii
imeongeza ushiriki wao katika uchumi wa kijiji na kuongeza mapato yao ya
familia.
Mradi wa Women in Renewable Energy
unaoendeshwa na Barefoot College Tanzania umeonyesha kuwa wanawake
wanaotumia nishati safi wanapata ongezeko la kipato kwa asilimia 50 ndani ya
kipindi cha mwaka mmoja tu baada ya kuanza kutumia nishati hiyo.
Hitimisho
Matumizi ya nishati safi ya kupikia yamekuwa
kichocheo kikubwa cha maendeleo ya kiuchumi kwa wanawake wa vijijini kwa kuokoa
muda, kuboresha afya, kupunguza gharama za matibabu, na kuongeza fursa za
biashara na ujasiriamali, nishati safi inawapa wanawake hawa fursa ya kushiriki
kikamilifu katika shughuli za maendeleo na kuongeza kipato cha familia zao.
Aidha, nishati safi inachangia katika uhifadhi wa
mazingira na mipango endelevu ya maendeleo kwa kuendelea kuhamasisha matumizi
ya nishati safi, tunaweza kuona jamii za vijijini zikiimarika kiuchumi na
kijamii, huku wanawake wakiwa mstari wa mbele katika safari ya maendeleo.